هادی نزولی بخش میانی یک سیستم اولیه حفاظت در برابر صاعقه می باشد که وظیفه انتقال جریان جذب شده توسط صاعقه گیر به سیستم ارت حفاظتی را بر عهده دارد. همانطور که در مقاله " چک لیست خرید و نصب اقلام صاعقه گیر " بیان شد ، سیستم حفاظت اولیه شامل سه بخش اصلی می باشد :
- حفاظت از برخورد صاعقه به بدنه و تجهیزات تحت زون حفاظتی (پایانه هوایی صاعقه گیر ) و دریافت جریان صاعقه
- انتقال جریان صاعقه به سیستم ارت توسط هادی نزولی صاعقه گیر (بصورت ایمن )
- تخلیه و جذب جریان صاعقه توسط زمین
استاندارد هادی نزولی صاعقه گیر شامل چگونگی اجرای هادی نزولی و متریال مناسب می باشد که در اینجا بطور کامل به آن خواهیم پرداخت .
- استاندارد جنس هادی نزولی
هادی نزولی را می توان از جنس های مختلف و در طرح های گوناگون اجرا نمود اما نکته حائز اهمیت این است که حداقل سطح مقطع مورد نیاز طبق استاندارد هادی نزولی صاعقه گیر برابر با 50 میلی متر مربع می باشد که می تواند بصورت سیم مدور چند رشته هوایی یا بصورت تسمه با ابعاد 20*3 میلی متر استاندارد (سطح مقطع آن 60 میلی متر مربع) در نظر گرفته شود . جدول زیر بر اساس استاندارد IEC62561-2 متریال مجاز در هادی نزولی صاعقه گیر را نشان می دهد :
در ایران معمولا از سیم لخت مسی هوایی 7 رشته با سطح مقطع 50 میلی متر مربع و یا تسمه مسی با ابعاد 20*3 میلی متر جهت هادی نزولی صاعقه گیر استفاده می شود . اما مطابق با جدول استفاده از آلومینیوم و آلیاژهای آن ، فولاد گالوانیزه گرم ، فولاد با روکش مس ، استیل ضد زنگ و مس قلع اندود نیز مجاز است که غیر معمول خواهد بود.
- استاندارد اجرای هادی نزولی در صاعقه گیرهای اکتیو
* در سیستم صاعقه گیر اکتیو و پسیو می بایست حداقل از دو عدد هادی نزولی که در وجوه مختلف ستختمان قرار دارند استفاده شود.
* هادی نزولی باید در نمای بیرونی ساختمان نصب شود و تا حد امکان از نزدیکی هادی نزولی صاعقه گیر به لوله های گاز و کابل های برق اجتناب گردد.
* هادی نزولی باید از کوتاهترین و مستقیم ترین مسیر به سمت زمین هدایت شود و تا جایی که مقدور است از خمیدگی و تاب خوردگی جلوگیری شود.
* اگر چندین سیستم صاعقه گیر الکترونیکی و یا پسیو در کنار هم مورد استفاده قرار میگیرند می توان جهت صرفه جویی از هادی نزولی مشترک نیز استفاده نمود.
* هادی نزولی باید سیستم ارت حفاظتی متصل گردد و برای نصب بر روی دیوار به ازای هر متر از سه عدد بست اتصال استفاده شود.
* جهت ایمنی بیشتر ، انتهای هادی نزولی را حتما با لوله 2 متری محافظت نمایید تا از تماس افراد با آن جلوگیری شود.
* نصب شمارنده صاعقه گیر در بالای لوله محافظ جهت بازرسی و نگهداری تاسیسات توصیه می گردد.
* توصیه می شود تا حد امکان هادی نزولی را در گوشه های باز ساختمان نصب نمایید.
* هادی نزولی صاعقه گیر می بایست به بخش های فلزی ساختمان همبند گردد.
* در ساختمان های با ارتفاع بیش از 60 متر حتما می بایست هادی های نزولی در ارتفاع 30 متری بصورت رینگ به یکدیگر متصل گردد.
* در ساختمان هایی با استراکچر فلزی می توان از ستون ها و اسکلت به عنوان هادی نزولی استفاده نمود . همچنین در استراکچرهای بتنی نیز می توان از میلگرد آرماتور به شرط تست پیوستگی و همبندی با سیستم زمین استفاده نمود.
- استاندارد هادی نزولی صاعقه گیر در سیستم صاعقه گیر پسیو 
* در سیستم های صاعقه گیر پسیو ، جهت جلوگیری از صدمات ناشی از گردش جریان صاعقه در سیستم حفاظتی می بایست محل قرارگیری هادی های نزولی بنا به کلاس حفاظتی جایابی شود . بنابراین طبق استاندارد در کلاس حفاظتی 1 و 2 (بالاترین سطوح حفاظتی) ، فاصله دو هادی نزولی 10 متر ، در کلاس حفاظتی 3 فاصله دو هادی نزولی 15 متر و در کلاس حفاظتی 4 (پایین ترین سطح حفاظتی) دو هادی نزولی از یکدیگر 20 متر فاصله داشته باشند.
* قطر ، ابعاد و متریال هادی نزولی مطابق با جدول بالا می باشد و تفاوتی یا صاعقه گیر اکتیو ندارد.
* هادی هایی که در مش استفاده می شوند باید دقیق جایابی و نصب شده و برای اتصال به سطح مورد نظر از یک عدد بست در هر متر استفاده شود.
* مسیر انتهایی هادی نزولی در این روش نیز باید با لوله به ارتفاع حداقل 2 متر پوشیده شود تا از تماس انسان با آن جلوگیری شود.
* شکل روبرو یک سیستم صاعقه گیر پسیو به روش مش و چگونگی اجرای هادی نزولی را نشان می دهد . در این شکل ، (A) هادی های افقی (B) هادی های نزولی اتصال زمین و (C) ایزولاتور هادی نزولی می باشد.
شرایط نصب هادی نزولی بطور کلی در قسمت استاندارد هادی نزولی صاعقه گیر بیان شد و می توان نکات زیر را بصورت تکمیلی بیان نمود :
- عبور هادی نزولی از رایزرهای ساختمان که محل عبور کابل های برق و یا دیتا می باشد ممنوع است و تنها زمانی مجاز به استفاده از رایزرها هستیم که هیچگونه کابل برق و یا دیتا از آن عبور نکرده باشد. در ضمن عبور کابل از رایزر یک ایراد کلی دارد و آن ایراد مربوط به عدم توانایی در چک کردن به همپیوستگی هادی نزولی و بازرسی دوره ای است و تا حتی الامکان باید هادی نزولی درمعرض دید باشد.
- استفاده از هادی نزولی در آبروها و ناودانی ها به دلیل خوردگی مجاز نمی باشد.
- نصب هادی نزولی در سیستم های شوتینگ زباله به لحاظ ایمنی و خطرات آتشوزی بطور کلی ممنوع است .
- شرایط نصب هادی نزولی بگونه ای باشد حتی المقدور از درب ها و پنجره ها بیشترین فاصله را داشته باشد.
- از آنجاییکه هادی های نزولی از طریق بست های مخصوص به دیوار متصل می گردند و همواره با دیوار در تماس هستند بررسی گردد که جنس دیوار از مواد قابل اشتعال هست یا خیر. اگر جنس دیوار از مواد قابل اشتعال باشد ، هادی نزولی می بایست توسط بست ها حداقل به اندازه 1 سانتی متر فاصله داشته باشند.
- بدلیل تنوع بسیار زیاد در انواع پروژه های صاعقه گیر پیشنهاد میشود با ما جهت مشاوره و اتخاذ تصمیمات کارشناسی تماس حاصل فرمایید و در این مورد مشورت نمایید.